Przedsiębiorcy często rozważając założenie spółki komandytowej zastanawiają się nad tym, na jakich zasadach ponosić będą odpowiedzialność za działalność prowadzoną przez taką spółkę. Skupiają się przy tym zazwyczaj przede wszystkim na odpowiedzialności wobec osób trzecich, za zobowiązania spółki. Z punktu widzenia przyszłego wspólnika spółki komandytowej nie mniej istotna jest jednak kwestia zasad jego odpowiedzialności wobec samej spółki i pozostałych jej wspólników.

Źródła odpowiedzialności wspólnika

Każdy wspólnik spółki komandytowej, niezależnie od tego czy jest komandytariuszem czy komplementariuszem, może ponosić odpowiedzialność wobec spółki lub pozostałych wspólników. W tym zakresie wyróżnić możemy dwa źródła (rodzaje) tej odpowiedzialności.

Pierwszym rodzajem odpowiedzialności, jaką ponosić może wspólnik spółki komandytowej jest odpowiedzialność deliktowa. Przewidziana jest ona w art. 415 kc., zgodnie z którym kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Przesłankami tej odpowiedzialności są:

• wystąpienie zdarzenia powodującego szkodę,
• wystąpienie szkody,
• zaistnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem powodującym szkodę a szkodą,
• bezprawność zachowania sprawcy zdarzenia oraz jego wina.

Ten rodzaj odpowiedzialności może wynikać np. z naruszenia obowiązku lojalności, działania sprzecznego z interesem spółki lub wspólników czy z naruszenia zakazu konkurencji. Może on także wiązać się z wszelkimi należnościami pobranymi bezpodstawnie przez wspólnika ze spółki. Dotyczy to zarówno dywidendy pobranej bezprawnie lub w niewłaściwej wysokości, jak również innych wypłat, które nie stanowią zgodnego z prawem zwrotu wkładów lub należnej wspólnikowi spłaty jego udziału kapitałowego. W tym kontekście zaznaczyć jednak należy, że odpowiedzialność komandytariusza do zwrotu tego, co pobrał tytułem zysku na podstawie sprawozdania finansowego uzależniona jest wyłącznie od działania komandytariusza w złej wierze. Jeśli komandytariusz zasadniczo wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć, że pobiera wypłatę bezprawnie lub w niewłaściwej wysokości ciążyć na nim będzie obowiązek zwrotu pobranych kwot. W przeciwnym przypadku komandytariusz nie ma obowiązku zwrotu niewłaściwie wypłaconej dywidendy.

Ponadto, odpowiedzialność wspólnika wobec spółki lub pozostałych wspólników może także być odpowiedzialnością kontraktową, o której mowa w art. 471 kc., związaną ze szkodą wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Przesłankami tej odpowiedzialności są:

• niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, z zastrzeżeniem wyłączenia okoliczności, za które wspólnik odpowiedzialności nie ponosi,
• wystąpienie szkody,
• zaistnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a powstałą szkodą.

Źródłem tej odpowiedzialności mogą być zobowiązania wspólnika wynikające z umowy spółki czy umowy wspólników.

Ciężar dowodu

W zależności od źródła odpowiedzialności wspólnika, różnie rozkładać się będzie ciężar jej udowodnienia. W przypadku dochodzenia przez spółkę lub pozostałych wspólników roszczeń z czynu niedozwolonego na podstawie art. 415 kc., ciężar wykazania odpowiedzialności wspólnika obciążał będzie poszkodowanego. Natomiast przy odpowiedzialności kontraktowej na podstawie art. 471 kc., wprowadzone zostało wzruszalne (czyli takie, które można podważyć przedstawiając dowód przeciwny) domniemanie, zgodnie z którym do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania doszło na skutek okoliczności, za które dłużnik odpowiada. To zatem wspólnik, który ma zostać obciążony tym rodzajem odpowiedzialności będzie musiał wykazać, że nie ponosi on odpowiedzialności.

Problemy z wykazaniem szkody

Konieczność wykazania szkody będzie miała szczególne znaczenie w sytuacjach naruszenia obowiązku lojalności, działania sprzecznego z interesem spółki lub wspólników oraz naruszenia zakazu konkurencji, w których wyliczenie i wykazanie szkody może być szczególnie utrudnione.

Ze względu na charakter spółki, jako wspólnoty interesów wspólników, taka sytuacja może wiązać się z konfliktem między wspólnikami i potencjalnym rozwiązaniem spółki lub wyłączeniem wspólnika. Dla uniknięcia takiego konfliktu, a także wskazanych problemów dowodowych uzasadnione jest zabezpieczenie interesu spółki i jej wspólników w inny sposób, chociażby poprzez ustalenie kary umownej, innego świadczenia pieniężnego lub innej sankcji wobec wspólnika dokonującego naruszenia.

Autor: Karolina Durbacz, radca prawny, doradca podatkowy