Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę

21 sierpnia 2017

> przekształcenie > spółka z o. o.

Do pewnego etapu rozwoju działalności gospodarczej prowadzenie jej jako przedsiębiorca - osoba fizyczna wpisana do ewidencji działalności gospodarczej CEIDG (tj. na tzw. wpisie) jest formą odpowiednią. Jej założenie jest najprostsze, a koszty prowadzenia najniższe. W przypadku niezbyt złożonej lub niewielkich rozmiarów działalności gospodarczej, co do której nie ma planów ekspansji, a tym bardziej w razie tzw. samozatrudnienia, zwykle nie ma sensu przekształcania jej w spółkę handlową.

W pozostałych przypadkach warto jednak rozważyć zmianę formy prowadzenia działalności na formę spółki. Pamiętać trzeba, że niejako wbrew swojej nazwie spółka może być nie tylko formą współpracy kilku osób, ale również dobrą forma działania także dla jednej osoby. Spółka staje się z punktu widzenia prawa nowym podmiotem, w pewnym stopniu odrębnym od osoby fizycznej za nią stojącej, dochodzi zatem do pewnego oddzielania sfery prywatnej od sfery zawodowej/gospodarczej. To rozdzielenie często niesie za sobą wiele zalet.

Podstawowe korzyści z prowadzenia działalności w formie spółki:

Przede wszystkim zmieniają się zasady odpowiedzialności za zobowiązania (w tym odpowiedzialności za wykonanie umów oraz za wyrządzone szkody) związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Odpowiedzialność osobista przedsiębiorcy, który do tej pory musiał odpowiadać całym swoim majątkiem zostaje zastąpiona przez odpowiedzialność spółki, która uzupełniona jest pomocniczą odpowiedzialnością członków zarządu spółki z o.o. lub określonych wspólników spółki osobowej (ale istnieje możliwość jej uniknięcia).
W wyniku utworzenia spółki powstaje możliwość sprzedaży (lub innej formy przeniesienia na inną osobę, np. darowizny) praw do spółki (odpowiednio: udziałów, akcji, ogółu praw i obowiązków) na rzecz innej osoby. Nowy nabywca może wejść w gotowe, funkcjonujące przedsięwzięcie, co jest niemożliwe lub o wiele trudniejsze w przypadku, gdy to samo przedsiębiorstwo sprzedawała osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą.
Forma spółki daje możliwość rozwoju działalności, poprzez przyjęcie wspólników oraz wniesienie przez nich wkładów do spółki.
Status spółki ułatwia kontynuowanie przez spadkobierców działalności spółki po śmierci udziałowca. W razie śmierci osoby fizycznej prowadzącej indywidualną działalność gospodarczą dalsza kontynuacja działalności przedsiębiorstwa jest bardzo utrudniona lub często wręcz niemożliwa.
W oczach niektórych osób i instytucji lepsze postrzeganie, wyższą wiarygodność spółki, w porównaniu z działalnością prowadzoną indywidualnie.
W przypadku utworzenia spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej nie dochodzi do wzrostu obciążeń podatkowych w podatku dochodowym – spółki te nie są podatnikami podatku dochodowego. W przypadku spółki komandytowo-akcyjnej, spółki z o.o. oraz akcyjnej, przedstawia się to inaczej, dlatego należy podkreślić konieczność wyboru rodzaju spółki odpowiedniego do sytuacji i potrzeb.

Przejście od prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej do prowadzenia jej w formie spółki (kapitałowej lub osobowej) jest możliwe m.in. poprzez:

aport przedsiębiorstwa do spółki,
przekształcenie działalności w spółkę.

Poniżej prezentujemy porównanie wybranych aspektów prawnych obydwu wariantów przejścia do formy spółki.

	Wniesienie aportem przedsiębiorstwa osoby fizycznej do spółki	Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę

Ogólny zarys działania	Przedsiębiorca wnosi (zbywa) przedsiębiorstwo (lub też zespół składników) do wybranej spółki osobowej lub kapitałowej, jako wkład niepieniężny –tzw. aport. W zamian za to staje się jej wspólnikiem lub akcjonariuszem.	Przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą przekształca ją w jednoosobową spółkę z o.o. lub spółkę akcyjną, realizując specjalną procedurę przewidzianą w kodeksie spółek handlowych, obejmującą m.in. przygotowanie planu przekształcenia i zbadanie go przez biegłego rewidenta.

	Wniesienie przedsiębiorstwa może nastąpić w dowolnie wybranym dniu.
	Przedsiębiorstwo może zostać wniesione do specjalnie utworzonej w tym celu spółki lub do spółki już istniejącej: własnej tj. będącej własnością przedsiębiorcy, wspólnej z innymi osobami lub należącej wyłącznie do innych osób.

	Wniesienie aportu może nastąpić do spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo do spółki akcyjnej.

	W przypadku wnoszenia aportu do spółki osobowej poza przedsiębiorcą musi uczestniczyć w niej przynajmniej jeszcze jeden wspólnik (może być to inna spółka kontrolowana przez przedsiębiorcę).

	W zależności od przyjętego rozwiązania przedsiębiorca staje się jedynym wspólnikiem spółki lub jednym ze wspólników. Co do zasady w dniu dokonania czynności spółka staje się posiadaczem (właścicielem) przedsiębiorstwa.	W dniu przekształcenia, czyli w dniu dokonania przez sąd wpisu w rejestrze KRS, powstaje nowy podmiot (spółka przekształcona) a przedsiębiorca staje się jej jedynym wspólnikiem (akcjonariuszem).

	W ramach czynności wniesienia przedsiębiorstwa przechodzą na spółkę w zasadzie tylko aktywa. Nie dochodzi do wstąpienia nabywcy w ogół praw i obowiązków zbywcy - por. niżej.	W związku z tym, że nie jest możliwe bezpośrednie przekształcenie jednoosobowej działalności w spółkę osobową, etap spółki kapitałowej może być ostateczny lub przejściowy, przed przekształceniem w spółkę osobową np. w spółkę komandytową.

		Spółce przekształconej przysługują zasadniczo wszelkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego, w tym również administracyjne (koncesje, zezwolenia, decyzje).

Majątek (aktywa)	Przedsiębiorstwo (tj. jego aktywa) jest wnoszone jako całość (jedną czynnością u notariusza), ale przedsiębiorca może niektóre elementy wprost wykluczyć z przeniesienia do spółki.	Cały majątek przedsiębiorstwa prowadzonego dotąd w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej staje się majątkiem spółki powstałej w procedurze przekształcenia.

	Powyższa zasada może być ograniczona, gdy umowy zastrzegają obowiązek uzyskania zgody na przeniesie przedsiębiorstwa (zmianę kontroli) lub niektórych jego składników lub możliwość wypowiedzenia umów w razie zbycia majątku lub innego rodzaju postanowienia dotyczące zbycia (częste są np.: zakazy zbycia w umowach zastawu rejestrowego).	Powyższa zasada może być ograniczona, gdy umowy zastrzegają obowiązek uzyskania zgody na takie przekształcenie lub możliwość ich wypowiedzenia w razie przekształcenia, czy przewidują innego rodzaju postanowienia dotyczące przekształcenia.

Umowy – brak sukcesji vs. sukcesja	Umowy są zespołem praw i obowiązków. Prawa przedsiębiorcy z umowy mogą być przeniesione bez zgody drugiej strony, o ile umowa nie wskazuje, że do ich przejścia na inny podmiot wymagana jest zgoda lub zakaz ten nie wynika z przepisów prawa. Na przeniesienie obowiązków przedsiębiorcy z umowy wymagana jest zgoda drugiej strony.	Stroną umów w związku z przekształceniem staje się spółka, a zatem, co do zasady, uzyskanie zgody kontrahenta, ponowne zawieranie lub zmiana „starych” umów nie są wymagane.

	Wniesienie majątku aportem nie powoduje sukcesji umów przez spółkę. W stosunku do każdej umowy potrzebna jest aktywność przedsiębiorcy w celu jej przeniesienia. W razie nieuzyskania takiej zgody (lub prawnego zakazu przeniesienia), zobowiązania przedsiębiorcy wynikające z danej umowy nie będą mogły przejść na spółkę otrzymującą przedsiębiorstwo.	Powyższa zasada doznaje ograniczeń, gdy „stare” umowy zastrzegają obowiązek uzyskania zgody na takie przekształcenie lub możliwość ich wypowiedzenia w razie przekształcenia, czy przewidują innego rodzaju postanowienia dotyczące przekształcenia (częste np. w umowach kredytowych).

	Zasada ta doznaje wyjątków, w których umowa w każdym przypadku przejedzie na nabywcę przedsiębiorstwa (np.: umowy o pracę, umowy w których przedsiębiorca jest wynajmującym).

Odpowiedzialność za zobowiązania cywilne	Spółka – nabywca przedsiębiorstwa – odpowiada solidarnie ze zbywcą za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, przy czym odpowiedzialność ponosi do wysokości (wartości) nabytego majątku.	Przedsiębiorca, przez okres trzech lat licząc od dnia przekształcenia odpowiada solidarnie ze spółką powstała w wyniku przekształcenia, za zobowiązania przedsiębiorcy przekształcanego, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, powstałe przed dniem przekształcenia. Po upływie tego okresu odpowiedzialność ponosi jedynie spółka.

Decyzje administracyjne	Co do zasady, zezwolenia, koncesje i inne decyzje administracyjne nie przechodzą na spółkę, do której wniesiono aport w postaci przedsiębiorstwa.	Spółka powstała w ramach przekształcenia staje się podmiotem wszelkich koncesji, zezwoleń, ulg oraz uprawnień z innych decyzji administracyjnych.
		Nie ma więc potrzeby ponownego występowania do urzędów o wydanie tych decyzji.

	Od zasady tej zachodzą nieliczne wyjątki, np.: wraz z przejściem tzw. instalacji dochodzi do przejścia pozwoleń środowiskowych a pozwolenia budowlane mogą być przeniesione na wniosek nabywcy.	Od tej reguły mogą istnieć wyjątki wynikające z przepisów szczególnych.

	Zwykle konieczne będzie więc uzyskanie nowych decyzji przez spółkę, do której wniesiono aport w postaci przedsiębiorstwa.

Pracownicy przedsiębiorcy	Zakład pracy przechodzi razem z aportem przedsiębiorstwa na spółkę, do której wnosi się aport. Aktualizują się obowiązki informacyjne wobec pracowników oraz ich uprawnienia związane z przejściem zakłady pracy (możliwość doprowadzenia do rozwiązania przez pracownika umowy o pracę na korzystnych dla niego zasadach). Następuje też zmiana płatnika składek do ZUS.	Pracownicy stają się z mocy prawa pracownikami przekształconej spółki. Następuje zmiana płatnika składek do ZUS.

Sukcesja i odpowiedzialność podatkowa	Sukcesja podatkowa nastąpi w części.	Sukcesja podatkowa nastąpi w części.
	Spółka osobowa, do której osoba fizyczna wniosła wkład w postaci swojego przedsiębiorstwa, wstępuje w przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa wniesionego przedsiębiorstwa, z wyjątkiem tych praw, które nie mogą być kontynuowane na podstawie przepisów regulujących opodatkowanie spółek niemających osobowości prawnej.	Spółka kapitałowa powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy - osoby fizycznej - wstępuje w przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa przekształcanego przedsiębiorcy, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, z wyjątkiem tych praw, które nie mogą być kontynuowane na podstawie przepisów regulujących opodatkowanie spółek kapitałowych. Obowiązki podatkowe, które posiada przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność nie przechodzą na spółkę.

	Brak sukcesji praw i obowiązków podatkowych przy aporcie do spółki kapitałowej.	Przedsiębiorca ma obowiązek rozliczenia się ze wszystkich swoich zobowiązań podatkowych.

		Nie przechodzą na spółkę ulgi podatkowe, do których miał prawo przedsiębiorca ani te prawa, które nie mogą być kontynuowane na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych

	Spółka (osobowa i kapitałowa) będzie odpowiadała całym swoim majątkiem (do wartości nabytego przedsiębiorstwa) solidarnie z osobą fizyczną wnoszącą przedsiębiorstwo do dnia aportu za zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że zajdą wyjątki określone w przepisach.	Spółka kapitałowa powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy – osoby fizycznej - odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z tą osobą za związane z prowadzoną działalnością gospodarczą zaległości podatkowe przedsiębiorcy, powstałe do dnia przekształcenia.

Skutki w podatku od towarów i usług	Aport przedsiębiorstwa nie podlega opodatkowaniu VAT (art. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług)	Proces przekształcenia jest neutralny w podatku VAT.

		Konieczne jest zarejestrowanie spółki jako podatnika VAT.

		Spółka przejmuje prawo do odliczenia VAT naliczonego, powstałe u przedsiębiorcy przed przekształceniem.

Skutki w podatku dochodowym	Brak opodatkowania na etapie wnoszenia aportem przedsiębiorstwa.	Brak opodatkowania samego przekształcenia.

	Sprzedaż udziałów (akcji) w spółce, do której wniesiono aport w postaci przedsiębiorstwa, spowoduje powstanie przychodu podatkowego, od którego odliczone będą koszty uzyskania. Dochód z tego tytułu opodatkowany jest stawką 19%.

	Wniesienie aportu nie generuje przychodu podatkowego dla spółki, do której aport został wniesiony.

	Spółka kontynuuje amortyzacje dokonywane przed przekształceniem, z uwzględnieniem dotychczasowej wysokości odpisów oraz przyjętej metody amortyzacji.	Spółka kontynuuje amortyzacje dokonywane przed przekształceniem, z uwzględnieniem dotychczasowej wysokości odpisów oraz przyjętej metody amortyzacji.

Czas realizacji	Wniesienie przedsiębiorstwa jako aportu do spółki trwa od 1 do kilku miesięcy (w tym czas rejestracji w KRS to 1-10 tygodni). Co zasady same czynności formalne wniesienia aportu są istotnie krótsze niż przy przekształceniu. Czas zależy jednak od tego m.in. jak wiele i jakie składniki wchodzą w skład przedsiębiorstwa, czy są konieczne przygotowania po stronie przedsiębiorcy oraz ich czasochłonność (np.: pozyskanie dokumentacji wymaganej do zbycia nieruchomości, negocjacje z kontrahentami), jaki jest typ spółki, do której wkład jest wnoszony (może pojawić się konieczność badania wkładu przez biegłego). W rezultacie cały proces może trwać dłużej niż przekształcenie.	Procedura przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową trwa około 2 - 5 miesięcy (w tym czas rejestracji w KRS to 1-10 tygodni). Czas ten zależy m.in. od tego czy są konieczne dodatkowe przygotowania po stronie przedsiębiorcy, czasu potrzebnego na zbadanie planu przekształcenia przez biegłego oraz szybkości działania sądu rejestrowego, w związku z tym może ulec przedłużeniu ponad ten okres. Jeżeli przekształcenie w spółkę kapitałową jest etapem przejściowym, potrzebne jest ponowne przejście procedury przekształcenia w formę docelowej spółki osobowej, które zwykle trwa krócej niż pierwsze przekształcenie.

Koszty	Koszty po części zależne są od konkretnego przypadku, np. koszty związane z negocjacjami umów/uzyskiwaniem zgód kontrahentów, mogą pojawić się koszty reorganizacji, koszt sporządzenia wyceny majątku, przeniesienia lub uzyskania decyzji administracyjnych czy koszty doradztwa.	Koszty po części zależne są od konkretnego przypadku np. koszty związane z negocjacjami umów/uzyskiwaniem zgód kontrahentów, mogą pojawić się koszty reorganizacji, koszt sporządzenia wyceny majątku (potrzebnej do planu przekształcenia) i koszty doradztwa.

	W każdym przypadku konieczne jest poniesienie kosztów działań formalnych tj. kosztu sporządzenia umowy spółki (zwykle aktu notarialnego) i opłat sądowych. W przypadku aportu do spółek akcyjnej i komandytowo-akcyjnej dodatkowo konieczne jest poniesienie kosztu badania przedmiotu aportu przez biegłego. Koszt formalnych czynności teoretycznie może rozpoczynać się od ok. 2000 zł, niejednokrotnie, zwłaszcza w razie przekształcenia firmy o znaczniejszej wartości należy jednak być przygotowanym na kwotę wyższą.	W każdym przypadku konieczne jest poniesienie kosztów działań formalnych (procedury przekształcenia) tj.: koszt aktów notarialnych (zawierającego plan przekształcenia oraz oświadczenie o przekształceniu), koszt badania planu przekształcenia przez biegłego rewidenta i opłat sądowych. Koszt formalnych czynności teoretycznie może rozpoczynać się od ok. 5000 zł, niejednokrotnie, zwłaszcza w razie przekształcenia firmy o znaczniejszej wartości należy jednak być przygotowanym na kwotę wyższą.

	Istotnym kosztem przedsięwzięcia może okazać się także podatek od czynności cywilnoprawnych (w uproszczeniu wynosi on 0,5% od wartości wkładów w spółkach osobowych lub wysokości tworzonego kapitału zakładowego w spółkach kapitałowych).	Istotnym kosztem przekształcenia może okazać się ponadto podatek od czynności cywilnoprawnych (w uproszczeniu wynosi on 0,5% od wysokości tworzonego kapitału zakładowego spółki).

Kontakt do specjalisty

Michał Wojciechowski

radca prawny

skontaktuj się