Udział kapitałowy odpowiada wysokości wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki komandytowej przez wspólnika. Udział kapitałowy w spółkach osobowych, obok udziału w zyskach i stratach, stanowi istotny element kształtowania uprawnień majątkowych wspólników. Czym jest udział kapitałowy i jak można uregulować zarządzanie nim w spółce komandytowej?

Jak rozumieć udział kapitałowy?

Przepisy ksh. nie zawierają ustawowej definicji udziału kapitałowego, jednak najczęściej oznacza się go jako określoną wartość wyrażoną w pieniądzu, która stanowi podstawę dla określenia praw lub obowiązków wspólnika w przypadkach przewidzianych przez ustawę lub umowę spółki. Jego wysokość względem pozostałych wspólników ma fundamentalne znaczenie przy ustalaniu np. udziału rozliczeniowego przy wystąpieniu ze spółki lub udziału w masie likwidacyjnej spółki (tematy te zostaną przez nas omówione w osobnych artykułach). Należy odróżnić udział kapitałowy w spółkach osobowych (w tym spółce komandytowej) od pojęcia udziału w kapitale zakładowym spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych, który posiada całkiem inny charakter prawny (np. udział kapitałowy w spółkach osobowych nie ma, w przeciwieństwie do udziału w kapitale zakładowym w sp. z o.o. i S.A., bezpośredniego przełożenia na liczbę głosów na zgromadzeniach wspólników). Udziału kapitałowego nie należy również wiązać z udziałem w majątku spółki komandytowej, gdyż spółka ta, jako posiadająca zdolność prawną ułomna osoba prawna, jest wyłącznym właścicielem jej majątku, a nie jej wspólnicy.

Wniesienie i zmiana wysokości udziału kapitałowego

Udział kapitałowy jest wartością zmienną, która pierwotnie wyraża się w wartości rzeczywiście wniesionego wkładu. W związku z tym, że w spółce komandytowej nie ma obowiązku wniesienia pełnego wkładu przed zawiązaniem spółki, to udział kapitałowy wspólników w czasie trwania spółki może ulegać istotnym zmianom. Dzieje się tak przede wszystkim wskutek wniesienia nowych wkładów lub zwrotu wkładów wcześniej wniesionych, przy czym zmniejszenie udziału kapitałowego (czyli zwrot wkładu) wymaga zgody pozostałych wspólników.

Wysokość udziału kapitałowego

Udział kapitałowy nie jest określany wprost w treści umowy spółki, gdyż jej przedmiotem jest wkład umówiony (a nie rzeczywiście wniesiony) do spółki. Niemniej jednak określenie w umowie spółki wkładu umówionego (i jego zmian w trybie zmiany umowy spółki) pośrednio wpływa na określenie wysokości oczekiwanego, minimalnego udziału kapitałowego (który będzie się zwiększał przy założeniu osiągania zysku przez spółkę).

Uzupełnianie udziału kapitałowego

Poniesienie przez spółkę straty może jednak prowadzić do uszczuplenia udziału kapitałowego. Nie można w związku z tym wykluczyć, że wartość udziału kapitałowego wspólnika przyjmie wartość ujemną. W celu ochrony majątku spółki przepisy stanowią, że każde tego typu uszczuplenie udziału kapitałowego wiąże się z obowiązkiem jego uzupełnienia z udziału wspólnika w zyskach lat przyszłych. Analogicznie, pozostawienie (niewypłacenie) zysku w spółce prowadzi do efektywnego powiększenia udziałów kapitałowych poszczególnych wspólników. 

Praca jako udział kapitałowy

Wątpliwości budzi fakt, czy przy obliczaniu udziału kapitałowego do „wkładu rzeczywiście wniesionego” do spółki należy wliczać pracę lub usługi świadczone przez wspólnika. Należy przy tym zauważyć, że zobowiązanie do wykonywania pracy lub świadczenia usług  nawet przez komandytariusza może stanowić wkład do spółki, jeżeli wartość innych wkładów jest co najmniej równa sumie komandytowej. W przypadku zatem dokonania wyceny (określenia wartości) tego typu pracy lub usług jako wkładu w umowie spółki, wydaje się dopuszczalne uwzględnienie ich wartości również przy ustaleniu udziału kapitałowego.

Odsetki od udziału

Podstawowym uprawnieniem majątkowym związanym z udziałem kapitałowym w czasie trwania spółki komandytowej jest prawo wspólnika do żądania corocznie wypłacania odsetek w wysokości 5% od jego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę. Przepisy mają w tym zakresie charakter dyspozytywny, co oznacza, że wspólnicy mogą zarówno uchylić prawo żądania odsetek, jak i zmienić ich wysokość. Odsetki od udziału kapitałowego stanowią pewien sztywny mechanizm uzyskiwania przychodów ze spółki komandytowej i w praktyce rynkowej często wyłącza się jego zastosowanie, preferując udział w zyskach i inne, bardziej elastyczne sposoby uzyskiwania przychodu ze spółki.

Przykład 1) Postanowienia umowy spółki

Wspólnicy nie mają prawa do odsetek od udziałów kapitałowych.

Przykład 2) Postanowienia umowy spółki

Wspólnicy mają prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek od swojego udziału kapitałowego w wysokości równej wskaźnikowi wzrostu cen towarów i usług publikowanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ubiegły rok obrotowy, nawet jeśli spółka poniosła stratę.

Podsumowanie

Zrozumienie znaczenia udziału kapitałowego jest istotne dla prawidłowości ustalenia z pozostałymi wspólnikami uprawnień majątkowych i korporacyjnych w spółce. Regulacja ustawowa nie daje wystarczającej podstawy dla właściwego „wyważenia” roli poszczególnych wspólników, określając ich relację majątkową jako co do zasady proporcjonalną do udziału kapitałowego a korporacyjną – co do zasady równą (tj. niezależną od wysokości wkładów i udziału kapitałowego).  Dopiero w umowie spółki możliwe jest odzwierciedlenie szczególnej sytuacji wspólników, np. wnoszących wkłady pieniężne i niepieniężne, innego udziału w przypadku likwidacji lub innej siły głosu poszczególnych wspólników.

Autor: Przemysław Musioł

Czytaj także:

• Dokapitalizowanie spółki komandytowej