Osoby planujące wspólne prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki, w tym spółki komandytowej, coraz częściej decydują się na zawarcie umowy wspólników, nazywanej także umową założycieli lub, z angielskiego, founders’ agreement. Jaki jest charakter takiej umowy? Co może regulować? Kiedy i dlaczego warto ją zawrzeć?

Umowa wspólników, czyli co?

Umowa wspólników jest umową nienazwaną, wywodzącą się z systemu prawa anglosaskiego. Chociaż żadne obowiązujące przepisy prawa polskiego nie odnoszą się wprost do takiej umowy, nie oznacza to, że wspólnicy nie mogą jej podpisać. Jej zawarcie jest bowiem dopuszczalne zgodnie z zasadą swobody umów obowiązującą w polskim prawie kontraktowym. Na etapie tworzenia umowy należy jednak uważać, aby postanowienia founders’ agreement nie naruszały natury stosunku prawnego spółki komandytowej, powszechnie obowiązujących przepisów prawa ani zasad współżycia społecznego. W przeciwnym wypadku umowa będzie nieważna.

Treść founders’ agreement determinują potrzeby wspólników, którzy decydują się na jej zawarcie. Mogą one być różne, w zależności od świadomości prawnej wspólników, ich wzajemnych stosunków oraz momentu w którym zawierana jest umowa. Inne mogą być bowiem potrzeby wspólników na etapie zawiązywania spółki, inne już w trakcie prowadzenia spółki, a jeszcze inne w sytuacji, gdy do spółki przystępuje nowy wspólnik. Modelowo jednak, w toku tworzenia umowy wspólników należy dążyć do tego aby umowa ta, uzupełniana przez postanowienia umowy spółki, w sposób kompleksowy regulowała zarówno funkcjonowanie samej spółki jak i stosunki prawne pomiędzy jej wspólnikami oraz pomiędzy wspólnikami a spółką. Odpowiednio skonstruowana umowa powinna zapewniać wspólnikom pewność co do ich praw i obowiązków związanych z uczestnictwem w spółce. Może ona także służyć do zminimalizowania liczby sporów wspólników, chociażby poprzez wprowadzenie odpowiednich mechanizmów na okoliczność wystąpienia takiego sporu. Warto więc już na etapie zawiązywania spółki zastanowić się nad zawarciem umowy wspólników. Jeżeli jednak, z różnych przyczyn, zawarcie umowy wspólników przy zawiązywaniu spółki nie jest możliwe, należy pamiętać, że nie ma żadnych przeszkód, aby umowę taką zawrzeć już po powstaniu spółki.

Poufność

Stosunkowo często zdarza się, że wspólnicy rozważający zawarcie umowy wspólników mają wątpliwości co do potrzeby jej zawierania. Kwestie dotyczące funkcjonowania spółki zasadniczo regulowane są przecież w umowie spółki, uzupełnianej w razie potrzeby obowiązującymi przepisami, dlaczego więc w ogóle zawierać odrębną umowę wspólników?

Przede wszystkim ze względu na poufność, której zachowanie umożliwia wspólnikom właśnie uregulowanie niektórych kwestii w umowie wspólników. Umowy spółek handlowych składane są do akt rejestrowych spółki, które są jawne i powszechnie dostępne. Z postanowieniami umowy spółki każdy zainteresowany może się zatem swobodnie zapoznać. Umowa wspólników nie podlega natomiast ujawnieniu wraz z aktami rejestrowymi spółki. Nie ma bowiem przepisu, który nakazywałby wspólnikom czy spółce złożenie takiej umowy do akt rejestrowych. Jeśli więc wspólnicy nie chcą ujawniać szerszej grupie osób treści ustaleń pomiędzy nimi, które mogą zawierać w sobie informacje poufne czy tajemnice przedsiębiorstwa spółki, ich ujęcie w umowę wspólników będzie dla nich dobrym rozwiązaniem.

Dodatkowo, ujęcie w umowie spółki kwestii dodatkowych, które zgodnie z obowiązującymi przepisami nie muszą się dla swojej skuteczności w niej znaleźć może powodować, że umowa spółki stanie się nieczytelna i zbyt obszerna. Także z tego względu warto więc zastanowić się nad przeniesieniem dodatkowych ustaleń wspólników do odrębnej umowy.

Jaka forma?

Jak wspomniano, obowiązujące przepisy nie odnoszą się wprost do umowy wspólników. Nie została więc zastrzeżona żadna szczególna forma w jakiej powinna zostać dokonana czynność prawna w postaci zawarcia umowy wspólników. Zasadniczo wystarczy zatem, jeżeli wspólnicy wybiorą formę pisemną. Dla zachowania pisemnej formy czynności prawnej strony umowy muszą jedynie złożyć pod nią własnoręczne podpisy. Niemniej wybór formy powinien być dokonany w sposób świadomy, mając na uwadze cel zawarcia umowy i jej poszczególne postanowienia. Może się bowiem okazać, że w okolicznościach konkretnej sprawy zasadne będzie zawarcie umowy w jednej z form szczególnych (np. w formie z podpisami notarialnie poświadczonymi czy w formie aktu notarialnego).

Odpowiedzialność za naruszenia

Umowa wspólników jest wiążąca zasadniczo jedynie w stosunkach wewnętrznych pomiędzy jej stronami. Trzeba więc pamiętać, że jakiekolwiek działanie wbrew jej postanowieniom nie będzie powodować nieważności tak podjętych czynności a jedynie skutkować może powstaniem odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nieprawidłowego wykonania umowy, po stronie dopuszczającej się naruszenia. Istnieje jednak szereg rozwiązań umożliwiających szersze zabezpieczenie się przed działaniami nieuczciwego wspólnika.

Autor:

Karolina Durbacz