Wczoraj (tj. w dniu 20 listopada 2019 roku) zapadła ważna uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego dla branży budowlanej (III CZP 3/19). Potwierdza ona, że w przypadku odstąpienia od umowy przez wykonawcę z powodu nieterminowych płatności inwestora, wykonawca nie może domagać się kary umownej za odstąpienie. Sąd Najwyższy, krótko, w ustnych motywach rozstrzygnięcia wskazał, że przyjęcie odmiennego poglądu byłoby sprzeczne z jednoznacznym brzmieniem art. 483 § 1 k.c., który stanowi, że kara umowna może być zastrzeżona wyłącznie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego.

Sprawa „z budowy” trafiła do Sądu Najwyższego w wyniku sporu, który nierzadko zachodzi podczas realizacji inwestycji. Z powodu nieterminowych płatności wykonawca, korzystając z uprawnienia przyznanego mu w umowie o roboty budowlane, odstąpił od umowy i naliczył inwestorowi karę umowną z tego tytułu. Inwestor karę umowną za odstąpienie kwestionował, powołując się na brzmienie przepisu art. 483 § 1 k.c., zgodnie z którym kara umowna może być zastrzeżona wyłącznie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania o charakterze niepieniężnym. Nie ulega natomiast wątpliwości, że zapłata (w terminie) wynagrodzenia z tytułu umowy o roboty budowlane ma charakter stricte pieniężny.

W sprawie zostało skierowane pytanie prawne do Sądu Najwyższego, który następnie przekazał pytanie do powiększonego składu Sądu Najwyższego w celu wydania uchwały, aby rozwiać istniejące wątpliwości w temacie kar umownych.

Sąd Najwyższy wydając uchwałę potwierdził słuszne, naszym zdaniem, stanowisko, zgodnie z którym naliczanie kary umownej w takiej sytuacji jest niedopuszczalne. W przypadku kary umownej „za odstąpienie”, oceniając skuteczność postanowienia zastrzegającego karę umowną, należy zawsze zbadać, co było bezpośrednią przyczyną odstąpienia od umowy. Jeżeli przyczyna odstąpienia ma charakter pieniężny (np. brak zapłaty wynagrodzenia przez inwestora), wówczas brak jest podstaw do domagania się zapłaty kary umownej.