Kwestia opodatkowania farm fotowoltaicznych podatkiem od nieruchomości budzi wiele kontrowersji. Inwestorzy coraz częściej zagłębiają się w przepisy szukając dla siebie najkorzystniejszego rozwiązania. Wczytując się w ustawę o podatkach i opłatach lokalnych można odnieść wrażenie, że ilość niewiadomych i wątpliwości zamiast maleć, narasta. Czy możliwe jest opodatkowanie gruntu przeznaczonego pod elektrownię fotowoltaiczną podatkiem rolnym? Czy podatkiem od nieruchomości objęta jest również sama instalacja fotowoltaiczna? Jak poprawnie obliczyć wysokość podatku? Czy dzierżawca może uiszczać podatek od nieruchomości? Przedstawiamy odpowiedzi na najczęściej powtarzające się pytania.

Podatek od nieruchomości czy podatek rolny?

Farmy fotowoltaiczne zlokalizowane są najczęściej na gruntach stanowiących użytki rolne, stąd zasadne jest pytanie - czy w takiej sytuacji możliwe jest zastosowanie przepisów ustawy o podatku rolnym? Takie rozwiązanie byłoby niewątpliwie atrakcyjne dla inwestorów, bowiem wysokość podatku rolnego jest zdecydowanie niższa od podatku od nieruchomości.

Niestety, zgodnie z ustawą o podatku rolnym, opodatkowanie gruntu podatkiem rolnym możliwe jest jedynie w przypadku prowadzenia na nim działalności rolniczej. Inwestorzy bardzo często próbują wejść z organami w polemikę i argumentują, że okoliczność zamontowania paneli fotowoltaicznych na gruncie rolnym nie stoi na przeszkodzie, aby jednocześnie prowadzić na nim działalność rolniczą. Tak zwana agrofotowoltaika czyli wykorzystywanie pól zarówno do upraw, jak i do wytwarzania energii elektrycznej, cieszy się już dużą popularnością chociażby na zachodzie Europy. Polskie sądy, ku niezadowoleniu właścicieli farm fotowoltaicznych, stoją jednak na stanowisku, że grunty, na których znajdują się tego typu inwestycje, wykorzystywane są na cele związane z działalnością gospodarczą inną niż rolna – a zatem podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości.

Kluczową kwestią wymagającą rozstrzygnięcia jest również odpowiedź na pytanie - czy w przypadku zlokalizowania instalacji fotowoltaicznej na gruncie stanowiącym użytek rolny, za zajętą na cele związane z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż rolnicza należy uznać całą działkę, czy też jedynie jej część, na której faktycznie znajdują się panele fotowoltaiczne wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Konsekwencją przyjęcia drugiego rozstrzygnięcia byłoby opodatkowanie części działki podatkiem od nieruchomości, a pozostałej (faktycznie nieprzeznaczonej pod instalacje) – podatkiem rolnym. Takie rozwiązanie wydaje się być bardziej racjonalne i zdecydowanie korzystniejsze dla inwestorów. Omawiana sytuacja była wielokrotnie przedmiotem sporów toczących się między inwestorami a organem podatkowym, które to często miały finał w sądzie. Niestety, aktualne stanowisko sądów administracyjnych jest niekorzystne dla podatnika.

Podsumowując, niezależnie od tego, na jakim gruncie i na jakiej jego części wybudujemy farmę fotowoltaiczną, musimy liczyć się z obowiązkiem zapłaty podatku od nieruchomości zgodnie z ustawą o podatkach i opłatach lokalnych.

Kto płaci podatek od nieruchomości?

Zgodnie z ustawą o podatkach i opłatach lokalnych zobowiązanymi do zapłaty podatku od nieruchomości są co do zasady właściciele nieruchomości lub obiektów budowlanych, użytkownicy wieczyści gruntów, a także – w niektórych wypadkach – posiadacze nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

Wśród zobowiązanych do zapłaty podatku od nieruchomości nie są wymienieni posiadacze zależni nieruchomości, czyli podmioty faktycznie władające nieruchomością na podstawie umowy np. dzierżawcy gruntów. Jest to szczegół warty uwagi, bowiem farmy fotowoltaiczne są zazwyczaj budowane właśnie na gruntach będących przedmiotem dzierżawy. Z uwagi na powyższe, w umowach między właścicielami, a dzierżawcami należy zwrócić szczególną uwagę na postanowienia dotyczące mechanizmu związanego z regulowaniem danin publicznych, aby finalnie właściciel gruntu nie ponosił kosztów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej przez dzierżawcę.

Kwestia kwalifikacji instalacji fotowoltaicznej a podatek od nieruchomości

Zgodnie z ustawą o podatkach i ustawach lokalnych podatkiem od nieruchomości opodatkowane są:

• grunty,
• budynki lub ich części,
• budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Kwestia opodatkowania gruntów została już wyjaśniona. Do rozstrzygnięcia pozostaje jeszcze zagadnienie związane z obowiązkiem zapłaty podatku od nieruchomości od samej instalacji fotowoltaicznej. Bazując na aktualnym stanowisku sądów należy przyjąć, że instalacje fotowoltaiczne zalicza się do kategorii budowli.

Jak prawidłowo wyliczyć podstawę opodatkowania instalacji fotowoltaicznej?

Podstawę opodatkowania budowli stanowi jej wartość, o której mowa w przepisach o podatkach dochodowych, ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, niepomniejszona o odpisy amortyzacyjne, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych – ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego.

W sytuacji, w której obowiązek podatkowy w zakresie podatku od nieruchomości od budowli powstał w ciągu roku podatkowego, to wówczas podstawą opodatkowania jest wartość stanowiąca podstawę obliczenia amortyzacji na dzień powstania obowiązku podatkowego.

Jeżeli natomiast budowli lub ich części nie dokonuje się odpisów amortyzacyjnych, podstawę opodatkowania stanowi ich wartość rynkowa, określona przez podatnika na dzień powstania obowiązku podatkowego.

Co szczególnie istotne w przypadku instalacji fotowoltaicznych – odrębnie uregulowane są zasady opodatkowania w sytuacji, gdy budowla jest przedmiotem umowy leasingu, a odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający. Jeśli zaś budowlę przejmie właściciel, do celów określenia podstawy opodatkowania przyjmuje się wartość początkową przed zawarciem pierwszej umowy leasingu, zaktualizowaną i powiększoną o dokonane ulepszenia oraz niepomniejszoną o spłatę wartości początkowej.

Określenie wartości budowli jest obowiązkiem podatnika – jeżeli tego nie zrobi lub poda wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej budowli, organ podatkowy powoła biegłego rzeczoznawcę majątkowego, który ustali tę wartość. Jeśli podatnik w ogóle nie określił wartości budowli, lub zaniżył jej wartość o co najmniej 33%, to będzie on ponosił koszty powołania biegłego.

Wysokość stawki podatku od nieruchomości od budowli określa rada gminy, jednak nie może być ona większa niż 2% wartości budowli. Rada gminy może ponadto różnicować wysokość stawki dla poszczególnych budowli, przede wszystkim w zależności od rodzaju prowadzonej działalności.

Kiedy powstanie obowiązek podatkowy, a kiedy zobowiązanie podatkowe?

Obowiązek podatkowy od budowli powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budowli lub jej części przed ich ostatecznym wykończeniem.

Należy mieć na względzie, że powstanie obowiązku podatkowego w zakresie podatku od nieruchomości nie zależy od uzyskania przez inwestora decyzji o pozwoleniu na użytkowanie budowli. W przypadku „zakończenia budowy” chodzi bowiem o faktyczne zakończenie prac związanych ze wznoszeniem budowli. Dla organów podatkowych istotnym dowodem pozwalającym ustalić moment powstania obowiązku podatkowego będzie zatem przede wszystkim dokumentacja budowy, a w szczególności dziennik budowy. Nie będzie miała tu znaczenia również okoliczność złożenia przez inwestora zawiadomienia o zakończeniu budowy (które, zgodnie z przepisami Prawa budowlanego, jest wymagane dla uzyskania pozwolenia na użytkowanie). To samo dotyczy „rozpoczęcia użytkowania budowli” – organ podatkowy zwraca uwagę na moment rozpoczęcia faktycznego użytkowania budowli lub jej części, nie zaś na uzyskanie prawa do jej użytkowania.

Osobną kwestią jest moment powstania zobowiązania podatkowego, czyli powstającego z obowiązku podatkowego zobowiązania podatnika do zapłacenia konkretnej należności wynikającej z przepisów podatkowych. W przypadku osób fizycznych, ich zobowiązania podatkowe powstają z mocy decyzji organu podatkowego. Osoby te są zobowiązane jedynie do złożenia informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych, na podstawie której właściwy organ podatkowy wydaje decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego, a następnie do zapłacenia wskazanej w niej należności.

W przypadku osób prawnych, jednostek organizacyjnych oraz spółek nie posiadających osobowości prawnej, a także osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, zobowiązanie takie powstaje z mocy samego prawa. Oznacza to, że są one zobowiązane składać deklaracje na podatek nieruchomości na dany rok podatkowy oraz korygować je w razie wystąpienia zdarzeń powodujących zmianę wysokości podatku, a ponadto same, bez wezwania, wpłacać obliczoną w deklaracji należność na rachunek właściwej gminy.

Czy panele fotowoltaiczne są budowlą?

Dostępna na rynku technologia pozwala, aby inwestycja związana z pozyskiwaniem energii słonecznej przybierała formy, które coraz częściej odbiegają od klasycznego, dobrze znanego  wszystkim widoku paneli fotowoltaicznych zamontowanych na wspornikach pośrodku pola. Różne sposoby mocowania paneli umożliwiają inwestorom działanie na wielu płaszczyznach (na wspornikach, na dachu, na balkonie). Jednakże, elektrownie fotowoltaiczne nie składają się wyłącznie z paneli. W ramach farmy mogą powstawać różne obiekty – instalacje, maszty, transformatory, ogrodzenie. O ile pozostałe elementy nie sprawiają inwestorom i organom podatkowym kłopotu w zakresie opodatkowania, o tyle problematyczna jest jednak kwestia związana z samymi panelami.

Inwestorzy długo spierali się z organami podatkowymi co do zakresu opodatkowania instalacji fotowoltaicznych. Spór ten sprowadzał się do przesądzenia, czy za budowlę w rozumieniu przepisów powoływanej ustawy należy uważać panele fotowoltaiczne, czy też jedynie części budowlane, na których są one zamocowane (systemy kotew, palowania czy płyt betonowych). Zagadnienie to rozstrzygnął w ostatnich latach Naczelny Sąd Administracyjny.

Wielokrotnie już powoływana ustawa o podatkach i opłatach lokalnych stanowi, że budowlą jest obiekt budowlany w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, a także urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z przeznaczeniem.

Jak widać, należy sięgnąć do definicji z ustawy – Prawo budowlane, zgodnie z którymi:

• budowlą jest każdy obiekt budowlany, niebędący budynkiem lub obiektem architektury, a także części budowlane urządzeń technicznych oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia.
• urządzeniami budowlanymi są urządzenia techniczne związane z obiektem budowlanym zapewniające możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.

W obydwu powołanych wyżej definicjach znajdują się katalogi otwarte obiektów uznawanych za budowle czy urządzenia budowlane, jednak w żadnym z nich nie zostały wyraźnie wymienione panele fotowoltaiczne. Analiza budowy, wyglądu, oraz funkcji jakie spełniają panele, prowadzi do wniosku, że nie mogą one być uznane za budowle. Żaden z obiektów wymienionych w przykładowym katalogu budowli z ustawy – Prawo budowlane nie pełni bowiem funkcji zamiany jednego rodzaju energii na drugi. Ponadto panele różnią się od wymienianych obiektów tym, że są łatwe w demontażu i można je bez trudu zastąpić innymi elementami prądotwórczymi. Panele słoneczne nie są też urządzeniami budowlanymi – te bowiem mają służyć zapewnieniu możliwości użytkowania obiektu budowlanego zgodnie z jego przeznaczeniem. Nie sposób uznać, że omawiane urządzenia przetwarzające energię pozwalają na używanie konstrukcji, do których są przytwierdzone, zgodnie z ich przeznaczeniem – to raczej system mocowania paneli umożliwia wytwarzanie przez nie energii elektrycznej.

Panele fotowoltaiczne można natomiast zakwalifikować jako urządzenia techniczne, których części budowlane podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości. Częściami budowlanymi paneli fotowoltaicznych będą konstrukcje, na których są one zamontowane. Obowiązek uiszczenia podatku od nieruchomości będzie zatem dotyczył jedynie tych części całej instalacji, na których znajdują się panele słoneczne.

Autor:

Adrianna Janicka

Agnieszka Pelc