Dostajemy propozycję lub stajemy przed możliwością przystąpienia do spółki komandytowej w charakterze komandytariusza. Czytamy lub słyszymy od prawnika o kodeksowym modelu spółki komandytowej, zgodnie z którym komplementariusz ma prawo reprezentacji spółki i pełną odpowiedzialność za jej zobowiązania, a komandytariusz nie reprezentuje i nie prowadzi spraw spółki, a jego odpowiedzialność jest ograniczona kwotowo. Czy jest możliwe inne ujęcie pozycji komandytariusza w spółce komandytowej, czy musi być on pasywnym wspólnikiem, czy można zmniejszyć lub zwiększyć zakres jego praw i obowiązków?

Przepisy prawa pozostawiają wspólnikom spółki komandytowej dużą swobodę w kształtowaniu ich wzajemnych stosunków. Co do zasady komandytariusz nie ma prawa i obowiązku prowadzenia spraw spółki komandytowej, jednak przepisy pozwalają inaczej uregulować tę kwestię w treści umowy spółki. Oznacza to, że możliwe jest przyznanie komandytariuszom lub niektórym z nich prawa lub obowiązku prowadzenia spraw spółki, tym samym nadanie im statusu aktywnych wspólników, będących odpowiedzialnymi za wewnętrzną organizację działalności spółki czyli przykładowo: koordynację projektów, świadczenie usług klientom i nadzór nad ich bieżącym wykonywaniem. Celem funkcjonowania wszystkich spółek jest dążenie do osiągnięcia wspólnego celu poprzez wniesienie wkładów, a przy nadaniu komandytariuszom prawa do prowadzenia spraw spółki komandytowej, również poprzez ich współdziałanie.

Co do reprezentacji spółki, czyli wszelkich czynności związanych z zewnętrzną sferą funkcjonowania spółki polegającą np. na zawieraniu umów, występowaniu w sądzie, czy w postępowaniach administracyjnych, to uprawnieni do niej są jedynie komplementariusze, bez możliwości wprowadzenia zmian w tym zakresie w umowie spółki. Jedyną możliwością reprezentowania spółki przez komandytariusza jest udzielenie mu pełnomocnictwa przez komplementariusza. Jest to niezwykle ważna kwestia, ponieważ, w przypadku gdy komandytariusz reprezentuje spółkę działając bez pełnomocnictwa, nie ujawniając swojego pełnomocnictwa, lub gdy przekroczy jego zakres, ponosi on pełną odpowiedzialność wobec kontrahentów wynikającą z tej czynności, co oznacza, że nie znajdzie zastosowania ograniczenie jego odpowiedzialności do wysokości sumy komandytowej.

W praktyce komandytariuszom, którzy mają pełnić bardziej aktywną rolę przy reprezentacji spółki komandytowej, można udzielić prokury. Jest to szczególny rodzaj pełnomocnictwa, czyli uprawnienie do prowadzenia czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem spółki komandytowej, które nie może być ograniczone wobec kontrahentów. Co istotne, udzielenie prokury ujawnia się w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, stąd prokurent-komandytariusz nie musi każdorazowo okazywać dokumentu udzielenia prokury, wystarczający jest aktualny odpis z KRS spółki.

Komandytariusz może w różny sposób uregulować źródła swoich praw i obowiązków poza treścią umowy spółki komandytowej.

Umowa o pracę

Komandytariusz może zawrzeć ze spółką komandytową umowę o pracę w zamian, za którą będzie otrzymywał wynagrodzenie. Zakresem obowiązków pracownika-komandytariusza nie może być prowadzenie spraw spółki (ani tym bardzie reprezentacja). Dla dopuszczalności zawarcia umowy o pracę z komandytariuszem konieczne jest, żeby poza stosunkiem spółki pomiędzy wspólnikami móc wyodrębnić stosunek pracowniczy i wynikający z niego stosunek podległości służbowej. W takiej sytuacji pracownik-komandytariusz będzie otrzymywał comiesięczne wynagrodzenie z tytułu zawartej umowy o pracę, a niezależnie od tego będzie uczestniczył w zysku osiągniętym przez spółkę zgodnie z zasadami określonymi w umowie spółki.

Odsetki od udziału kapitałowego

Komandytariusz w każdym roku ma prawo żądać wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego w spółce, nawet w sytuacji w której spółka poniosła stratę. Zasada ta została wprost wskazana w przepisach kodeksu spółek handlowych, lecz podobnie jak inne postanowienia kodeksowe regulujące stosunki pomiędzy wspólnikami może być uchylona lub zmieniona postanowieniami umowy spółki. Wypłata wspólnikom odsetek od udziału kapitałowego jest najczęściej praktykowana w spółkach z pasywnymi komandytariuszami-inwestorami, dla których przystąpienie do spółki komandytowej jest rodzajem inwestycji o stałej stopie zwrotu. W innych sytuacjach, rozwiązanie to może nie być korzystne dla funkcjonowania spółki ze względu na konieczność dokonywania wypłat niezależnie od wysokości lub nawet braku zysku w spółce komandytowej oraz obniżanie jej płynności finansowej.

Umowa o świadczenie usług

Podobnie jak w przypadku umów o pracę, komandytariusz może świadczyć spółce komandytowej swoje usługi na podstawie umowy zlecenia, czy w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. W takiej sytuacji wystawia on spółce rachunek lub fakturę za swoje usługi, które de facto powodują przychód w jego osobistym majątku, lecz są kosztem spółki komandytowej obniżającym zysk osiągany przez spółkę. Komandytariusz-usługodawca ponosi wtedy wobec spółki pełną odpowiedzialność za rezultaty swoich czynności, jednak za zobowiązania spółki wciąż ponosi odpowiedzialność ograniczoną do wysokości sumy komandytowej. Świadczenie usług spółce komandytowej nie powinno być traktowane jako prowadzenie jej spraw, ze względu na to, że komandytariusz-usługodawca występuje tu w innym charakterze komandytariusz prowadzący sprawy spółki (za które wynagrodzenie nie jest należne, chyba że wspólnicy ustalili inaczej).

W końcu, elastyczność spółki komandytowej wyraża się również w dużej możliwość rozszerzania lub ograniczania praw i obowiązków komandytariusza w umowie wspólników, gdzie można określić bardziej osobiste lub biznesowe (w tym poufne) ustalenia oraz prawa i obowiązki wspólników (o umowie wspólników pisaliśmy w artykule: Umowa spółki komandytowej - co musi a co może zawierać).

Reasumując, pozycja wspólników w spółce komandytowej może być w znacznym stopniu modyfikowana w stosunku do kodeksowego modelu. Przy sporządzaniu umowy spółki oraz pozostałych dokumentów warto pamiętać o przyjęciu zasad takiego udziału komandytariuszy w działalności spółki, aby najlepiej odpowiadał on rzeczywistej relacji biznesowej i potrzebom spółki oraz wykorzystywał doświadczenie i predyspozycje wspólników.

Autor: Przemysław Musioł i Franciszek Horała