Kwestia dopuszczalności zastrzegania kary umownej w postaci określonego procentu wynagrodzenia umownego za każdy dzień zwłoki bez określenia końcowego terminu naliczenia kary umownej ani jej kwoty maksymalnej (limitu) wywoływała wiele kontrowersji w orzecznictwie i doktrynie. Na skutek wystąpienia przez Sąd Okręgowy w Łodzi z tzw. pytaniem prawnym, kwestią tą zajął się Sąd Najwyższy.

W oczekiwaniu na rozstrzygnięcie przedstawiliśmy nasze stanowisko w tej sprawie – odsyłamy do artykułu z dnia 3 marca 2021 roku. Uznaliśmy wtedy, że konieczność określenia ostatecznego terminu oraz górnego progu, do wysokości którego można dochodzić kary umownej, jest nazbyt restrykcyjną wykładnią przepisów prawa. [tutaj]

Wszelkie wątpliwości w tej sprawie rozwiał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 9 grudnia 2021 roku, w której stwierdził, że:

​

Dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej za zwłokę w wykonaniu zobowiązania w postaci określonego procentu ustalonego wynagrodzenia umownego za każdy dzień zwłoki, nawet jeżeli nie określono końcowego terminu naliczania kary umownej ani jej kwoty maksymalnej.

Nie są jeszcze znane argumenty, które Sąd Najwyższy uznał za kluczowe w tej kwestii, jednak całkowicie zgadzamy się z zaprezentowanym w uchwale stanowiskiem. Jak wskazywaliśmy we wcześniej przywoływanym artykule, przyjęcie maksymalnej wysokości kar umownych ograniczałoby odpowiedzialność strony naruszającej postanowienia umowne.

Trzeba zauważyć, że określenie kary umownej w wysokości określonego procentu za każdy dzień zwłoki w wykonaniu zobowiązania pozwala stronie przewidzieć i wyliczyć jej wysokość odpowiednio za każdy dzień, tydzień, miesiąc etc. Trzeba podkreślić, że tylko od naruszającego zobowiązanie zależy, jak długo pozostaje on w zwłoce i jak wysoka kara umowna powstanie z tego tytułu. Dodatkowo kara umowna może podlegać miarkowaniu, co stanowi wystarczające zabezpieczenie interesów zobowiązanego.

Powyższe rozstrzygnięcie cieszy nas z dwóch powodów: po pierwsze, przyczyni się ono do ujednolicenia linii orzeczniczej sądów i powinno usunąć istniejące dotąd wątpliwości przy konstruowaniu umów. Będzie mieć zatem znaczący wpływ na funkcjonowanie obrotu gospodarczego oraz egzekwowanie należnych kar umownych. Po drugie, co istotniejsze, orzeczenie Sądu Najwyższego uważamy za słuszne i potrzebne. Tylko takie rozwiązanie pozostaje w zgodzie z zasadą swobody umów oraz pozwala na wypełnianie przez karę umowną jej funkcji represyjnej i stymulacyjnej.  

*Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2021 r., III CZP 16/21

Autor: Magdalena Komudzińska