Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych („Ustawa”) ma zapobiegać zatorom płatniczym w stosunkach gospodarczych. Oprócz ułatwienia przedsiębiorcom dochodzenia przeterminowanych należności od nielojalnych kontrahentów, wprowadza status tzw. dużego przedsiębiorcy, jak również szereg nowych obowiązków do wypełniania. Co ułatwią, a co utrudnią nowe przepisy?

W Ustawie określono maksymalne umowne terminy zapłaty, dodatkowe uprawnienia wierzycieli dotyczące dochodzenia odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, a także specyficzne obowiązki niektórych grup przedsiębiorców oraz nowe uprawnienia Prezesa UOKiK w zakresie weryfikacji, czy przedsiębiorcy dotrzymują terminów płatności. Warto pamiętać o przewidzianej w Ustawie możliwości dochodzenia rekompensaty za koszty odzyskiwania przeterminowanych należności. Należy też zwrócić uwagę na szczególne obowiązki nałożone w ramach Ustawy na tylko niektóre podmioty: przedsiębiorców posiadających status dużego przedsiębiorcy.

Czy jesteś dużym przedsiębiorcą w rozumieniu Ustawy?

Zapomnij o wszelkich definicjach dotyczących kategoryzowania przedsiębiorców z jakich korzystałeś dotychczas! W rozumieniu Ustawy duży przedsiębiorca to przedsiębiorca niebędący mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą ani średnim przedsiębiorcą, czyli nienależący do kategorii  MŚP. Co to oznacza? Zgodnie z definicją wskazaną w załączniku I do rozporządzenia Komisji UE nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r., która znajduje zastosowanie w tym przypadku, do kategorii MŚP należą przedsiębiorstwa, które łącznie spełniają dwa warunki:

• zatrudniają mniej niż 250 pracowników oraz
• ich roczny obrót nie przekracza 50 milionów EUR lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 milionów EUR.

Jeżeli przekroczona jest choć jedna ze wskazanych wyżej wartości, wtedy przedsiębiorstwo posiada status dużego przedsiębiorcy.

Zatem duży przedsiębiorca to przedsiębiorca, który zatrudnia więcej niż 250 pracowników lub którego obrót przekracza 50 milionów EUR lub którego roczna suma bilansowa przekracza 43 mln EUR.

Przedsiębiorstwa partnerskie i powiązane

Co istotne, przy wyliczaniu liczby personelu i kwot finansowych, należy wziąć pod uwagę nie tylko dane dotyczące naszego przedsiębiorstwa, ale również dane dotyczące przedsiębiorstw partnerskich oraz przedsiębiorstw powiązanych.

Przedsiębiorstwa powiązane to takie, pomiędzy którymi zachodzi przynajmniej jeden z czterech związków wskazanych w Ustawie:

1. przedsiębiorstwo ma większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie w roli udziałowca/akcjonariusza lub członka;
2. przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lub odwołać większość członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa;
3. przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo na podstawie umowy zawartej z tym przedsiębiorstwem lub postanowień w jego statucie lub umowie spółki;
4. przedsiębiorstwo będące udziałowcem/akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje samodzielnie, na mocy umowy z innymi udziałowcami/akcjonariuszami lub członkami tego przedsiębiorstwa, większość praw głosu udziałowców/akcjonariuszy lub członków w tym przedsiębiorstwie.

Przedsiębiorstwa partnerskie to natomiast takie, pomiędzy którymi zachodzi następujący związek: przedsiębiorstwo posiada samodzielnie lub wspólnie z co najmniej jednym przedsiębiorstwem powiązanym, co najmniej 25% kapitału innego przedsiębiorstwa lub praw głosu w takim przedsiębiorstwie.

Jestem dużym przedsiębiorcą – jakie są moje obowiązki?

Duży przedsiębiorca musi przede wszystkim informować kontrahentów o posiadanym statusie poprzez złożenie stosownego oświadczenia, w formie przewidzianej dla danej transakcji handlowej i to najpóźniej w momencie jej zawarcia. W każdej zawieranej umowie powinna więc znaleźć się klauzula o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy.

Wobec częstego występowania w obrocie umów zawieranych ustnie czy też w formie dokumentowej np. poprzez wymianę e-mail, rekomendowane jest również umieszczenie odpowiedniego oświadczenia w stopce mailowej, stopce papieru firmowego oraz na stronie internetowej przedsiębiorcy.

Niezłożenie oświadczenia bądź złożenie oświadczenia niezgodnego ze stanem rzeczywistym jest zagrożone karą grzywny w wysokości od 20 do 5000 zł.

Duży przedsiębiorca nie może powołać się przeciwko wierzycielowi należącemu do kategorii MŚP na jego oświadczenie, że nie jest on MŚP. Duży przedsiębiorca powinien więc weryfikować oświadczenie swojego kontrahenta co do jego prawdziwości. Będzie to mieć znaczenie na przykład przy ustalaniu umownego terminu zapłaty, o czym mowa poniżej.  

Sprawozdanie o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych – czy każdy duży przedsiębiorca musi je składać?

Ustawa wprowadziła obowiązek składania sprawozdania o stosowanych w poprzednim roku kalendarzowym terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Nie jest to jednak obowiązek każdego dużego przedsiębiorcy. Do złożenia sprawozdania zobowiązane są te same podmioty, których indywidualne dane z zeznania podatkowego są podawane do publicznej wiadomości, a więc podmioty wskazane w art. 27b ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych:

1. podatkowe grupy kapitałowe, bez względu na wysokość osiągniętych przychodów;
2. podatnicy inni niż grupy kapitałowe, u których wartość przychodu uzyskana w roku podatkowym przekroczyła równowartość 50 mln EUR;
3. spółki nieruchomościowe.

Co istotne, przy określaniu przychodu w kontekście obowiązku sporządzenia sprawozdania, nie uwzględnia się już danych przedsiębiorstw powiązanych ani przedsiębiorstw partnerskich (w przeciwieństwie do ustaleń dotyczących statusu dużego przedsiębiorcy).

Zastanawiasz się, czy Twoja spółka jest spółką nieruchomościową? Sprawdź nasz artykuł: "Spółka nieruchomościowa - co to jest i dlaczego musi płacić CIT".

Terminy zapłaty

Ustawa ma przede wszystkim zapobiegać powstawaniu nadmiernych opóźnień i przyczyniać się do płynności przepływów finansowych w obrocie gospodarczym. Z tego względu wskazano, że terminy zapłaty określane w umowach nie mogą być dłuższe niż 60 dni.

Termin zapłaty można wydłużyć tylko wtedy, gdy wierzycielem jest duży przedsiębiorca i jeżeli zostało to wyraźnie wskazane w umowie, a jednocześnie nie będzie to termin rażąco nieuczciwy dla wierzyciela.

W żadnym przypadku nie należy jednak stosować terminów dłuższych niż 120 dni – jeśli termin zapłaty wskazany w umowie przekracza 120 dni, wtedy wierzyciel może odstąpić od umowy albo ją wypowiedzieć.

Jeżeli w umowie zostanie ustalony termin zapłaty, który jest niezgodny z ustawą, staje się on nieważny z mocy prawa, a zamiast niego stosuje się termin wskazany w ustawie. Jednocześnie wierzycielowi będą przysługiwać odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.

Rekompensata za koszty odzyskiwania należności

Każdy przedsiębiorca może również dochodzić rekompensaty za koszty odzyskiwania należności, jeśli dłużnik nie spełnił świadczenia w terminie. Wierzyciel bez dodatkowych wezwań może dochodzić rekompensaty stanowiącej równowartość kwoty:

• 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 złotych;
• 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 złotych, ale niższa niż 50 000 złotych;
• 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 złotych.

Warto skorzystać z powyższego uprawnienia podczas dochodzenia głównego roszczenia na drodze sądowej. Nie jest przy tym konieczne wcześniejsze wezwanie dłużnika do zapłaty tej kwoty.

Postępowanie przed prezesem UOKiK

Nad przestrzeganiem przepisów ustawy ma czuwać Prezes UOKiK, do którego każdy może zgłosić zawiadomienie o podejrzeniu nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez danego przedsiębiorcę. Prezes UOKiK może wtedy wszcząć postępowanie, przeprowadzać kontrole i żądać przekazania koniecznych informacji oraz dokumentów. W zależności od praktyki UOKiK i uciążliwości ewentualnych postępowań, postępowanie takie może stać się dodatkowym orężem w walce z zatwardziałymi dłużnikami.

Nieudzielanie informacji, utrudnianie lub niepoddanie się kontroli może wiązać się z karą pieniężną w wysokości do 5 % przychodu. Również w przypadku stwierdzenia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, Prezes UOKiK nałoży w drodze decyzji administracyjną karę pieniężną.

Autor: Magdalena Komudzińska